Szczeniowski Ignacy (1853–1932), działacz gospodarczy, minister przemysłu i handlu.

Ur. 14 VI w Kapuścianach (pow. bracławski) na Podolu w rodzinie ziemiańskiej, był synem Stanisława i Julii z Jaroszyńskich, bratankiem Tytusa Szczeniowskiego (zob.), miał siostrę Rozalię, żonę Adama Sienkiewicza (zob.).

Od r. 1871 studiował S. w Belgii na uniw. w Gandawie. W r. 1872 wstąpił do prowadzonej przy uniwersytecie specjalistycznej szkoły sztuk i rękodzielnictwa i w r. 1873 otrzymał tam z wyróżnieniem stopień inżyniera. Wrócił następnie do kraju i został administratorem majątków wuja, Józefa Jaroszyńskiego. Po jego śmierci w r. 1885 zarządzał tymi majątkami samodzielnie, a od ok. r. 1900, wraz z kuzynem Karolem Jaroszyńskim (zob.), m.in. cukrownią w Gniewaniu (pow. winnicki) i tamtejszymi kamieniołomami. W Kapuścianach założył w r. 1888 cukrownię i na jej potrzeby wybudował kolej wąskotorową łączącą się z linią Kijów–Odessa; wg projektu kijowskiego architekta Aleksandra Szille wzniósł tam także pałac w stylu gotyku angielskiego, w którym później zgromadził m.in. rzeźby wykonane przez Edwarda Wittiga. W r. 1890 wraz ze Stanisławem Piątkowskim skonstruował wirówkę ciągłą, wykorzystywaną w procesie produkcji cukru, którą opatentował w r. 1893. Wspierał inicjatywy kulturalne i społeczne.

Po r. 1894 wszedł S. do komitetu budowy kościoła św. Mikołaja w Kijowie i do r. 1907 współfinansował jego wykończenie. Na podstawę odsłoniętego 24 XII 1898 pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie (projektu Cypriana Godebskiego) podarował szary granit z kamieniołomów w Gniewaniu. W r. 1898 przekazał 10 tys. rb. na potrzeby powstającej Politechn. Kijowskiej. Został członkiem protektorem założonego 17 XI 1906 Tow. Miłośników Historii w Warszawie, a w lutym r.n. wszedł do komitetu gub. podolskiej, zbierającego fundusze na wykup ziemi i przekazanie jej zubożałej szlachcie. W Kijowie był prezesem Tow. Cukrowników, Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń Cukrowników i członkiem zarządu giełdy; w Petersburgu zasiadał w Zarządzie Wszechrosyjskiego Związku Cukrowników oraz zarządach różnych banków. W marcu 1911 wszedł do powołanego wtedy Podolskiego Przemysłowego Tow. Akcyjnego w Kijowie (z siedzibą w Winnicy). Cukrownią w Gniewaniu zarządzał do r. 1912, a do r. 1914 reprezentował Rosję w stałej komisji międzynarodowej ds. taryf celnych. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej został S. zaproszony do udziału w pracach komisji ekonomicznej, działającej w ramach polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu; w komisji pracował do podpisania traktatu wersalskiego, formalnie do 1 VII 1919. Utraciwszy w trakcie rewolucji majątki na Ukrainie, już tam nie wrócił, lecz osiadł na stałe w Warszawie, gdzie przyjął propozycję premiera Ignacego Paderewskiego i 12 VIII t.r. objął po Kazimierzu Hąci stanowisko ministra przemysłu i handlu. Kontynuując politykę gospodarczą poprzednika, starał się podtrzymać produkcję przemysłową, m.in. górnictwo i hutnictwo w Zagłębiu Dąbrowskim. Łagodził protesty pracownicze, doprowadzając do przejściowego przejęcia przez rząd kontroli nad zadłużonymi kopalniami (m.in. kopalnią «Hrabia Renard» w Sosnowcu). Przy ministerstwie powołał Radę Przemysłowo-Handlową. Wraz z Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim oraz ministrem WRiOP Janem Łukasiewiczem brał udział 20 X 1919 w oficjalnym otwarciu Akad. Górniczej w Krakowie. Dn. 4 XII t.r. podał się do dymisji wraz z rządem.

Po zakończeniu wojny polsko-sowieckiej wszedł S. w r. 1921 do rad nadzorczych warszawskich Tow. Ubezpieczeń: «Polonia» (do r. 1922) i «Piast» (do r. 1923). Wykorzystując swe doświadczenia, został w r. 1922 członkiem zarządu cukrowni w Zakrzówku (pow. janowski); był też członkiem zarządu cukrowni w Przeworsku; z tych funkcji ustąpił w r. 1923. Zmarł 29 X 1932 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony holenderskim Krzyżem Komandorskim Orderu Orańsko-Nassauskiego.

S. był dwukrotnie żonaty; w małżeństwie zawartym 9 VII 1885 z kuzynką Anną Jaroszyńską (1865–1901), siostrą Karola Jaroszyńskiego, miał synów Karola, w okresie międzywojennym pracownika MSZ, i Stanisława (zm. 1914) oraz córkę Julię (zm. 1918), zamężną Pogorską. W drugim małżeństwie (od r. 1913) z Laurą Gadomską miał synów: Jerzego, Ignacego i Jana.

Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1999; Kolesnyk V., Vidomi polaky v istoriï Vinnyčyny. Biohrafičnyj slovnyk, Vinnycja 2007; Kto był kim w Drugiej RP?; Ministrowie Polski Niepodległej 1918–1945, Red. M. Baumgart i in., Szczecin 2001; Pułaski, Kronika, I 222; Żychliński, XXVII 49; – Aftanazy, Dzieje rezydencji, X; Andrzejowski Z., Kościoły i kaplice katolickie w Kijowie, „Pam. Kijowski” (Londyn) T. 3: 1966 s. 215; Beauvois D., Walka o ziemię, Sejny 1996; Bocheński A., Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego, W. 1989 II 362; Brzoza C., Kraków między wojnami: kalendarium 28 X 1918 – 6 IX 1939, Kr. 1998; Epsztein T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II połowie XIX wieku, W. 1998 s. 180; tenże, Polska własność ziemska na Ukrainie (gubernia kijowska, podolska i wołyńska) w 1890 r., W. 2008; tenże, Z piórem i paletą, W. 2005; Karolewicz G., Karol Jaroszyński (1877–1929). Fundator Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, L. 2000 s. 7; Kronika Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie za r. 1907, „Przegl. Hist.” T. 6: 1908 s. IV; Orłowski K., Jaroszyńscy herbu własnego, Buenos Aires–W. 1995 s. 31, 38; Pół wieku działalności Stowarzyszenia Techników Cukrowników 1919–1969, W. 1969 s. 160; Urbański A., Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi, W. 1928 s. 35; Walewski S., C.K.O. w Winnicy i na Podolu, „Pam. Kijowski” (Londyn) T. 2: 1966; Walewski W., Cukrownictwo na Ukrainie, tamże T. 2: 1963; Warszawskie środowisko historyczne w XX wieku, W. 1997; Wasilewski Z., Pomnik Mickiewicza w Warszawie 1897–1898, W. 1899 s. 52; – Arch. Paderewskiego, V; Łazowski J., Okruchy wspomnień o Winnicy, „Pam. Kijowski” (Londyn) T. 3: 1966; Mańkowski P., Pamiętniki, W. 2002; Romer E., Pamiętnik paryski 1918–1919, Wr. 1989; – „Dzien. Kijowski” R. 5: 1910 nr 12, 219; „Gaz. Cukrownicza” R. 1: 1893 nr 9 s. 188; „Gaz. Warsz.” 1911 nr 76; Kalendarz dla cukrowników 1911–12, s. 211, 221; toż za l. 1913–14, s. 27; „Kur. Warsz.” R. 112: 1932 nr 300 s. 20–1 (nekrologi); „Spółki Akcyjne w Polsce” R. 1: 1921/2 s. 47, 77, R. 2: 1922/3 s. 48, 80, 87; „Świat” R. 5: 1910 nr 49 s. 10–11.

Tomasz Latos